دستگاه دیاگ خودرو چیست و چه کاربردی دارد؟
دستگاه دیاگ خودرو (Diagnostic Scanner یا OBD Scanner)، یکی از مهمترین ابزارها در تعمیرگاههای مدرن است که برای عیبیابی دقیق و سریع خودروها استفاده میشود. کلمهی «دیاگ» کوتاهشدهی واژهی انگلیسی Diagnostic بهمعنای «تشخیص» است، و بههمین دلیل در فارسی به آن «عیبیاب خودرو» نیز گفته میشود.
با پیشرفت تکنولوژی و جایگزین شدن سیستمهای الکترونیکی بهجای مکانیکی در خودروهای امروزی، اهمیت دستگاههای دیاگ چند برابر شده است. این دستگاه با اتصال به ECU یا واحد کنترل الکترونیکی خودرو، اطلاعات حیاتی خودرو را خوانده و کدهای خطا و عملکرد سنسورها را تحلیل میکند.
مهمترین کاربردهای دستگاه دیاگ خودرو
-
تشخیص کدهای خطا (Fault Codes): بررسی و نمایش خطاهای ذخیرهشده در ECU
-
ریست کردن خطاها: پاککردن کدهای خطا پس از تعمیر یا رفع مشکل
-
بررسی سنسورها: نمایش وضعیت و عملکرد سنسورهای مهم مانند اکسیژن، دمای موتور، دریچه گاز و…
-
کالیبراسیون اجزا: تعریف مجدد و کالیبره کردن بخشهایی مثل دریچه گاز، فرمان برقی یا ایربگ
-
افزایش دقت و سرعت تعمیرات: کاهش احتمال خطا در تشخیص و کاهش زمان عیبیابی
چرا استفاده از دیاگ ضروری است؟
زیرا در خودروهای جدید، بسیاری از مشکلات از طریق بررسی دقیق اطلاعات نرمافزاری قابل شناسایی هستند. بدون استفاده از دستگاه دیاگ، تعمیرکار ناچار است بر اساس تجربه یا آزمون و خطا عمل کند که میتواند باعث صرف زمان زیاد و حتی اشتباه در تشخیص شود.
انواع دستگاه دیاگ خودرو و تفاوتهای آنها
دستگاههای دیاگ (عیبیاب خودرو) بهعنوان یکی از مهمترین ابزارهای تعمیرگاهی، نقش حیاتی در تشخیص سریع و دقیق مشکلات خودرو ایفا میکنند. این دستگاهها بهطور کلی به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
. دیاگ شرکتی (تخصصی)
دیاگهای شرکتی بهصورت اختصاصی برای یک برند خاص خودرو طراحی شدهاند. این دستگاهها توسط خودروسازان تولید میشوند و معمولاً در نمایندگیهای رسمی و خطوط تولید استفاده میگردند.
ویژگیهای کلیدی:
-
هماهنگی کامل با سیستمهای نرمافزاری و سختافزاری خودرو
-
بیشترین دقت در تشخیص و نمایش خطاها
-
مناسب برای نمایندگیهای رسمی و تعمیرگاههای برند محور
مثالها: دیاگ ایرانخودرو (IKCO Diag)، دیاگ سایپا (Saipa Diag)، دیاگ مرسدس بنز (Star Diagnosis
. دیاگ مولتی برند (Multi-Brand)
دیاگهای مولتی برند برای تعمیرکارانی طراحی شدهاند که با خودروهای متنوعی کار میکنند. این دستگاهها قابلیت پشتیبانی از دهها برند مختلف را دارند و اطلاعات ECU خودروهای گوناگون را تحلیل میکنند.
ویژگیهای کلیدی:
-
پوشش وسیع برندهای خودرویی (داخلی و خارجی)
-
مناسب برای تعمیرگاههای عمومی
-
دارای آپدیتهای منظم برای پشتیبانی از مدلهای جدید
مثالها: Launch X431، Autel MaxiSys، G-Scan، Bosch KTS
اگر در تعمیرگاه خود تنها با یک برند خاص مانند سایپا، ایرانخودرو، هیوندای یا تویوتا کار میکنید، استفاده از دیاگ شرکتی توصیه میشود. اما اگر با خودروهای مختلف سروکار دارید، دیاگهای مولتی برند انتخاب هوشمندانهتری هستند.
نوع دستگاه | مناسب برای | مزایا | معایب |
---|---|---|---|
دیاگ شرکتی | تعمیرگاههای تخصصی یک برند | دقت بالا، هماهنگی کامل با ECU | پشتیبانی محدود به یک برند |
دیاگ مولتی برند | تعمیرگاههای عمومی و چند برند | پشتیبانی از برندهای مختلف، مقرونبهصرفهتر | گاهی دقت پایینتر در برخی مدلها |
دستگاههای دیاگ چگونه اطلاعات را از ECU دریافت میکنند؟
برای اینکه دستگاه دیاگ بتواند اطلاعات سیستم الکترونیکی خودرو (ECU) را دریافت و تحلیل کند، ابتدا باید به درگاه OBD (On-Board Diagnostics) خودرو متصل شود. این درگاه معمولاً در یکی از نقاط زیر قرار دارد:
-
زیر داشبورد راننده
-
زیر کاپوت
-
در کنسول میانی خودرو
پس از اتصال فیزیکی دستگاه دیاگ به پورت OBD، ارتباط از طریق پینهای مشخصی برقرار میشود که دادههای الکترونیکی ECU را منتقل میکنند.
دستگاه دیاگ این اطلاعات را به یکی از روشهای زیر دریافت میکند:
-
بهصورت مستقیم روی نمایشگر دستگاه (در مدلهای پیشرفته)
-
از طریق بلوتوث یا Wi-Fi به موبایل، تبلت یا کامپیوتر
-
یا به کمک نرمافزارهای تخصصی دیاگ نصبشده روی لپتاپ
سپس این دادهها توسط نرمافزار یا اسکنر تحلیل میشوند. نتیجه این تحلیل شامل خطاهای ثبتشده، وضعیت عملکرد سنسورها، کدهای هشدار و تنظیمات قابل بازنشانی است. به این ترتیب، تعمیرکار میتواند بهصورت دقیق مشکل خودرو را شناسایی و برطرف کند.
چه عیبها و خطاهایی در دستگاههای دیاگ و عیبیاب خودرو قابل مشاهده است؟
دستگاههای دیاگ و عیبیاب خودرو ابزارهای پیشرفتهای هستند که با استفاده از پایگاه دادهای جامع از کدهای خطا (DTC)، به تعمیرکاران کمک میکنند تا مشکلات خودرو را بهصورت دقیق و سریع شناسایی کنند. این دستگاهها با اتصال به ECU خودرو، اطلاعات مهمی درباره عملکرد بخشهای مختلف خودرو در اختیار تعمیرکار قرار میدهند.
1. تشخیص خطاهای برقی
از رایجترین کاربردهای دیاگ، بررسی سیستمهای برقی خودرو است. این سیستمها شامل:
-
باتری و دینام
-
چراغها و سیستم روشنایی
-
سیستم صوتی و برقی شیشهها، درها، و...
دستگاه دیاگ قادر است کوچکترین اختلال یا قطعی در مدارهای الکتریکی را تشخیص دهد.
2. عیبیابی سنسورها
خودروهای مدرن به انواع مختلفی از سنسورها مجهز هستند که عملکرد صحیح خودرو را تضمین میکنند. دستگاه دیاگ میتواند خطاهای مربوط به سنسورهای زیر را تشخیص دهد:
-
سنسور اکسیژن (O2 Sensor)
-
سنسور دمای آب و هوا
-
سنسور ABS (ترمز ضدقفل)
-
سنسور کاتالیزور
-
سنسور دور موتور و سنسور سرعت
3. خواندن و تحلیل پارامترهای گیربکس اتوماتیک
در خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک، دستگاه دیاگ پارامترهایی مانند:
-
دمای روغن گیربکس
-
فشار هیدرولیک
-
وضعیت تعویض دندهها
را بررسی کرده و اختلالات را گزارش میکند.
4. تشخیص دستکاری کیلومترشمار
برخی دستگاههای پیشرفته دیاگ قابلیت تشخیص تغییر غیرمجاز در عدد کیلومتر خودرو را دارند. این ویژگی در بازار خرید و فروش خودروهای کارکرده بسیار کاربردی است و میتواند از کلاهبرداری جلوگیری کند.
5. پاک کردن کدهای خطا
پس از رفع مشکل یا در صورت بروز خطای موقتی، دیاگ این امکان را به مکانیک میدهد که کد خطا را پاک کند. این کار باعث خاموش شدن چراغ هشدار (Check Engine) نیز میشود—البته تنها در صورتی که مشکل واقعی نباشد و خطا رفع شده باشد.